آرامگاه جاماسب حكيم
محل: استان فارس- شهرستان خفر
نشانی فعلی: شهرستان خفر – جنوب شرقي روستاي كراده
دوران: ساساني
نوع: آرامگاه – مقبره
تاریخ ثبت ملی: 1353/07/02
شماره ثبت ملی: 986
کد اثر: 866
اين اثر باستاني با ارزش در حدود 85 كيلومتري جنوب شرقي شيراز كه در مسير جاده شيراز جهرم در سمت راست جاده و نرسيده به شهر خفر قرار گرفته است كه پس از ورود به جاده فرعي به روستاي كراده منتهي ميشود و پس از آن در شرق كراده روستاي گاره واقع شده كه آرامگاه جاماسب حكيم در بيرون اين روستا قرار دارد . فاصله روستاي كراده تا روستاي گاره دو كيلومتر است كه از ميان كوچه باغهاي سرسبز راهي باريك و خاكي ناهموار را بهطرف آرامگاه طي ميكند .
نام اصلي اين روستا گاره يا كاره ميباشد كه اهالي منطقه بهآن جومه بزرگي ميگويند كه مخفف جاماسب بزرگ است . اهالي منطقه جاماسب را به كسر « س » تلفظ ميكنند . پيرمردان و پيرزنان اين منطقه جاماسب را خانباز هم ميخوانند و درباره جاماسب يا خانبازخان داستانها و اشعار بسياري در منطقه استان فارس گفته شده است .
از جمله ميگويند كه خداوند به جاماسب گفت : كه در روزي معين عمرت بهپايان ميرسد و جاماسب در روز موعود به اين منطقه وارد شده و در همان جا جانبه جان آفرين تسليم كرد و اهالي گاره برايش مقبرهاي ساختند .
حال بايد تحقيق شود كه آيا اين آرامگاه جاماسب همان داماد زرتشت است ؟ يا اينكه جاماسب ديگري است ؟ اين بناي باستاني در بيرون و در جنوب شرقي روستاي گاره بر فراز تپهاي قرار گرفته است كه مشرف بر شهر خفر و باغها و روستاهاي اطراف است . ساختمان آرامگاه بهصورت مكعب شكل است كه برروي تپهاي كوتاه احداث گرديده و از سنگهاي تراش خورده بدون ملات ساخته شده است . آرامگاه تشابه فراواني با كعبه زرتشت در نقش رستم دارد . بهعلت تراش خوردن سنگهاي آرامگاه مي توان آنرا به دوران هخامنشي و دوراني كه شهر خفر داراي اهميت بوده نسبت داد .
ضلع شمالي كه خوشبختانه سالمترين بخش اين ساختمان ميباشد كوتاهتر از ديگر ديوارههاي آرامگاه است و برروي يك صخره بناشده است و علت سالم ماندنش نيز دسترسي نداشتن بهاين ديواره است . در ارتفاع 4 متري اين ديواره يك رديف سنگكاري برجسته نمايان است .
ضلع جنوبي كه در دوران گذشته بلندترين ديواره آن بوده و بر اثر هجوم سودجويان آثار عتيقه قسمت اعظم ديوار ويران شده است .
ضلع شرقي كه اين ديواره هم براثر غارتگري سودجويان از دو موضع حفاري غير مجاز شده و آسيب جبرانناپذيري را بر پيكره اين اثر وارد كردهاند .
ضلع غربي كه بلندترين ديواره اين بنا را تشكيل ميدهد ، نسبتا سالم مانده و تنها رديف سنگكاري بالاي آن خراب شده . گويا در دوران گذشته سازمان ميراث فرهنگي داربست فلزي را در كنار اين ديوار برپا كرده كه بدون تعمير و مرمت آن ، سالهاست كه رها شده است . در ميانه و گرداگرد آرامگاه درهر يك متر يك سوراخ مربع شكل تعبيه شده كه احتمالا براي اين ساخته شده است كه اگر باران وارد بنا شد بتواند بهراحتي از اين سوراهها خارج شود . در محفظه داخلي آرامگاه از كف تا سقف از سنگ و ساروج فشرده پرشده كه بسيار سخت و محكم ميباشد .
روي سقف آن يك سنگ 8 ضلعي موجود بوده كه بهوسيله سنگهاي تراش خورده بهصورت يك مقبره درآمده بوده است كه متاسفانه بر اثر چپاول سودجويان تنها 3 الي 4 ضلع آن باقي مانده است . چپاولگران در زير همين سنگ مقبره از 2 طرف بالا و پايين بهصورت تونلي حفر كردهاند و از ظواهر امر پيدا است كه سودجويان چيزي پيدا نكردهاند . زيرا درون چهارديواري آرامگاه تماما از سنگ و ساروج پرشده است . طول و عرض هر ديوار از هر طرف 5 متر و 80 سانتيمتر است كه بهصورت مربع و بسيار استادانه و با اصول معماري ساخته شده است . ارتفاع اين آرامگاه مربع شكل در هرطرف ضلع متفاوت است .
بهدليل اينكه بر روي تپه كه داراي شيب و سنگهاي صخرهاي است ايجاد شده است ارتفاع تغيير ميكند . اما در ضلع غربي ارتفاع آن نزديك به 7 متر ميرسد كه احتمالا ارتفاع اين آرامگاه بيشتر از اين بوده است كه بهتدريج ويران شده است .
ابعاد سنگهاي تراش خورده آرامگاه با يكديگر تفاوت دارند . احتمالا بر بالاي مقبره 8 ضلعي اتاقي بوده است كه بهصورت 4 اتاقي بازساخته شده بود كه شايد برروي همين مقبره آتشداني برپا بوده است و از فواصل دور ديده ميشده . برخي ميگويند كه اين ساختمان آتشكدهاي بوده كه در جشنها و مراسم ويژه از آن استفاده ميشده است .
در حقيقت اين آرامگاه در بين ديگر آثار باستاني ايران مضلوم واقع شده است و حتي نامي از آن برده نميشود و تنها در كتاب اقليم پارس نوشته آقاي مصطفوي چند سطر جزئي دربارهاش نوشته شده و ديگركتابها تنها بهنام قبر جاماسب اكتفا كردهاند . در پايين و گرداگرد تپه قبرهاي دوران پس از اسلام به چشم ميخورد . سنگ قبرهايي كه تاريخ هجري قمري آن در حدود 300 تا 500 پيش ميباشد و بر روي اكثر سنگ قبرها درخت سرو حك شده است و ميتوان حدس زد كه پس از ورود اسلام اهالي روستاي گاره مردههاي خودرا در پايين آرامگاه جاماسب حكيم دفن ميكردهاند اما پس از سالهاي 1150 هجري قمري قبرستان اين روستا بهجاي ديگري انتقال داده شده است .
براي مثال برروي سنگ قبري تاريخ 1116 حك شده است . روي برخي سنگ قبرها اشكال و خطوط عربي و كوفي و اشعار فارسي از شاعران نامي و گمنام بهچشم ميخورد كه متاسفانه اين قبرها هم از دستبرد دزدان آثار باستاني در امان نبودهاند .
چندين سنگ نوشته بزرگ بهصورت كتيبه بهانواع خطوط كوفي ، عربي در پايين آرامگاه بهصورت نامنظم برروي هم انباشته شده . در پايين تپه جوي آب پاك و زلالي جاري است كه باغها و روستاي گاره را مشروب ميسازد . اين آب از كاريز « قنات » گاره سرچشمه ميگيرد .
